Брод без кормилар

Давид Кацуџин Чао е бизнис човек кој потекнува од мајка Јапанка и татко Кинез. ВолСтрит Журнал во една статија објаснува дека овој извонредно успешен бизнис човек за да ги оствари зацртаните бизнис цели дури и не си одел дома, работел во пиџами во канцеларија, секоја вечер. Тој е одговорен зошто познатата Аппле Компјутери на агресивен начин во 80-те години ја зголемила продажбата од 80 милиони на 1 милијарда долари во Јапонија. Не само тоа, поважно, Давид Чао е олицетворение на денешната динамична глобална утакмица, каде што секој може да го надигра секого, без разлика на препреките со кои се судрува како дел на оспорувана етничка група. Тој како етнички Кинез во Јапонија и аутсајдер образложува дека само мантрата на сопставениот татко го направила она што е, екстремно успешен бизнисмен: “Како дел од малцинство, ти мораш да работиш 3 пати повеќе и понапорно од било кој друг!” Во Македонија, ние не можеме да излеземе од спрегата на нашата маленкост и да размислуваме на сличен начин. Тоа е резултат на искрената недоверба во нас самите. Нашите државници никогаш не ни инјектираа ваква фундаментална вредност како што врежал татко му на Чао. За илустрација, во нашата историја на економски план, македонската држава и граѓаните, не сме виделе јасна и гласна базична платформа за раст и развој која доследно ќе се дефинира и потоа спроведе од почеток до крај со многу напорна работа и откажувања. Затоа, наместо почитувањето на основната “Божја заповест” – пазарната и слободна економија како крајна дестинација, дебатата за економските политики што треба да не донесат до подобро утре цело време се губи во волунтаризмот на приликите од денес за денес.
Конкретно, велиме дека едни од клучевите за излез од кризата се дерегулацијата на пазарот во сите стопански гранки и намалувањето на вработеноста, а од друга страна работиме спротивно на тој план. Од таа перспектива може да се проследи најновата странска инвестиција во Македонија, купувањето на ЕСМ Дистрибуција од австриската компанија ЕВН. Нема простор за радост. Иако некој ќе каже дека придобивките на новата приватизација на дел од ЕСМ се многу големи бидејќи ќе дојдат нови идни странски инвестиции и нови јаки банки од типот на Рајфајзен, како и сигурност кај новите идни странци, сепак, во однос на приватизацијата на ЕСМ мора да ни се јасни два видни и суштински проблеми. Монополската позиција на новата компанија и очекуваното намалување на бројот на вработени на истата се косат со основните постулати од кои треба да работи секој економски кормилар на Македонија. Суштински е да се сфати дека во Македонија треба да создаваме услови за воведување на конкуренција и нови вработувања. И за дефинирање и поставување на таква економија потребно е многу напорна работа. Оваа трансакција не ги негува овие принципи. Главниот “про” аргумент во дебатата за приватизација на ЕСМ беше дека државата е лош стопанственик и затоа треба тие државни ресурси да прејдат во приватни раце. Ако е така, молам на Бога уште утре да изгрее сонце и по секоја цена следните волунтаристички приватизации да бидат Македонски Пошти, Јавното претпријатие Аеродромски услуги, Клинички центар како и преостанатиот дел од ЕСМ. Но, дали можеме нешто да научиме од процесот? Историски гледано ќе беше супер ако вакви приватизации преку тендер се правеа и во стопанските гранки каде што нема монопол. Денеска сите ќе бевме со подобар “моџо”. Сепак, иднината доаѓа и затоа одговорноста е на сите нас да бараме визија и почитување на основните вредности и правила за игра. Мораме да бараме одговорност за постапките што некој ги превзема во наше име. Денеска, факт е дека во Македонија во 2005 година имаше прилив на странски директни инвестиции во износ не поголем од 100 милиони долари. Истотака, факт е дека во Македонија немаме и нема најава на нови странски инвестиции кои ќе работат на намалување на дуото: трговски дефицит и невработеноста. Нашиот трговски дефицит во 2006 несвесно системски го решаваме со праќање на илјадници наши луѓе од Тетово и Куманово, гастабајтери, во Ирак и Авганистан. Одговорот треба да се бара во недоволната темелност и непостоењето на издржана фундаментална економска политика. Само човек кој што не знае што сака, кој што не знае кај е и што е, ниту пак знае како функционира системот на плима и осека, може секојдневно да бара заштита во компасот наречен “меѓународната заедница”. Не и треба добар кормилар на земја која што нема море! Смешен е фактот дека една од клучните работи што ние како држава сме ги научиле од ММФ е всушност методологијата како да раководиме со сопствените финансии. Еврообврзниците всушност денеска и заштедуват на Македонија десетици милиони евра во помали камати, но кој ќе одговара пред народот што 16 години на никого не му текна за таа едноставна трансакција и не оштети сите нас за исто толку пари, секој година? Крајно, треба да бараме длабоки познавања на материјата и да ни биде јасно дека сите народи во наша позиција работат дупло повеќе од нас. Неверојатно, во изминатиот период од дузина години само ВМРО – Народна партија издвои доволно средства да го испрати својот сопартиец Ден Дончев на постдипломски студии на еден елитен универзитетот во светот – Харвард. Колку ли ќе ни беше добар животот ако Бранко, Љубчо, Али и Арбен, сите заедно, инвестираа 2 години од својот живот и беа во Бостон, Оксбриџ или на École Nationale d’Administration, истотака.