Беовулф, исечи ја главата на Змејот!

Беовулф, најстарото дело во литературата на Англиски јазик, ја обработува епската приказна за херои и монструми или доброто и злото. Беовулф е легендарниот херој кој ја спасува неговата земја од теророт на Змејот. Ако Змејот го дефинираме како лонецот во кој сите ние се вариме како жаби и не чека неочекувана смрт, на сличен начин со епско сценарио може да ги решиме Македонцките работи. Во малку поголем скок на дејствија, во Давос на Светскиот Економски Форум на панелот наменет за ЕУ, Хавиер Сола-и-Мартин, Шпанец и професор по економија на Универзитетот Колумбија во Њу Јорк и на Помпеу Фабра Универзитетот во Шпанија, полемизира: “Јас предавам економија на два универзитети, па така, секогаш ги прашувам моите студенти што сакаат да прават кога ќе дипломираат. Во Њу Јорк сите ми одговараат дека сакаат да станат претприемачи и да почнат сопствен бизнис. Во Барселона, пак, 50 проценти сакаат да работат за државата, а 50 во банка.” Во Македонија е слична структурата, но истото прашање претпоставувам дека лесно ќе го добие државата во однос на банките, и тоа за голема разлика. Сега, одговорот не треба да го бараме во зошто е тоа така или зошто 100-те најдобри дипломци сакаат да се бутнат во администрацијата наместо да почнуваат нови бизниси, туку, да се фокусираме како да ја решиме таа голема препрека за прогрес на нашиот квалитет на живот? Мојот одговор, да го врзам кругот, е дека државата е проблемот и затоа треба да и ја отсечеме главата. Имено, во Македонија во изминатиот период од повеќе од 15 години се изнаслушавме митови дека работите само што не се помрднале од место, но се работи на капацитетот на администрацијата. Паметам еден колуарски разговор во бизнис круговите кога одредени странски инвеститори биле на состанок кај Премиерот Костов на разговор за конкретна инвестиција, а приказната вели дека тој лежерно ги советувал дека Македонија е хаотична и дека, на пример, тој е обиколен со медиокритети и затоа на некој начин дигнал раце од справување со тековните обврски поврзани со привлекување на СДИ. Јас верувам дека тоа е, била, и ќе биде вистината, и затоа треба да се соочиме со истата. Во Македонија сите ние сме влезени во еден маѓепсан круг на летаргичност, безизлезност, мала инфлација ама фиксни 10.000 ден. плати, намален наталитет, медиокритетство, љубомора, ‘schadenfreude’. Во тој круг никој не е оди во затвор, ‘рамковно’ ни се пљачкаат пензиите од Пошта, кучињата ги слетуваат авионите, а здравството е синоним за депонија. Како натаму? Всушност нашиот Беовулф се самите луѓе кои се повеќе и повеќе и вртат грб на државата. Но, тоа не е во негативен контекст. Напротив, луѓето си ја превземаат судбината во свои раце. Во умот се брише проклетството на социјализмот изразено преку моќта на државата да ги реши сите проблеми, а се појавува идејата за моќ на индивидуалецот да се справува со истите. Овој процес е највидлив во бизнис заедницата. Така, бизнисите се повеќе размислуваат за продуктивност, квалитет, ефикасност, иновација, конкурентност, инвестиции, соработка и развој. Конечно, откако бизнисите на своја кожа осетија дека државата нема капацитет да ги одговори ‘големали-те’ прашања, почнуваат да размислуваат како вистински капиталисти. Се групираат, се бориме, се љутат, даваме конкретни идеи, се советуваат, слушаме, учат и се надоградуваме. Изумираат шлепер-бизнисите од минатото кои зависат од монополи, тендери и партиски клучеви. ‘Laissez faire’ е ‘Alive and Kicking’! Тоа е збор што значи ‘остави, да направиме’ и со текот на времето всушност стана синоним со слободна пазарна економија, секаде во светот. Всушност, тоа е филозофија на размислување која бара од државата да си ја врши функцијата на воспоставување на ред, поредок и почитување на правата на сопственост, и толку. Но, со чесни исклучоци, таа доктрина не одобрува било какво мешање на било какви чиновници со нивните медиокритетни, а грандиозни, идеи за развој на Македонија. Всушност, истата е одговорот и носи кон логичен заклучок дека Државата е лош стопанственик и ја спречува слободата на индивидуалецот. Идеално, треба да се отпушти 50% од луѓето во државниот апарат, да се приватизираат што е можно повеќе нејзини сервиси и да се децентрализираме до максимум. Моќта да ја предадеме на локалните волунтери, како во Јума Аризона-град во кој сум живеел, со функција: Градоначалник. Не сакам да бидам наивен, во Македонија нема критична маса за таква доктрина. Но, можеме да направиме еден квантум чекор напред со креативни решенија. На пример, во регионот е во тек интензивна трка помеѓу компаниите и земјите, едни со други, во однос на квалитет, стандарди и зголемен извоз. Се спроведуваат ИСО стандарди, ХАССП, 20 Клуча, 6 Сигма, ТКЈУМ, ЦРМ, Алатки за продуктивност и сл.. Наместо вообичаената пракса каде што власта ги субвенционира некои од овие иницијативи, предлагам бизнисите да си изберат иницијатива, а државниот апарат да распредели барем 50% од својот кадровски капацитет на позиции-“Менаџери на процесот” во илјадници фирми во Македонија. Ако во Македонија има 40.000 фирми, ајде на сите од нив да им поставиме, доброволно, државен службеник кој ќе зема плата на основа на тоа дали тие спроведуваат реформи. Така, сите тие службеници ќе се најдат во огин, ќе имаат лесно мерлива цел, ќе го докажат својот капацитет, ќе бидат од корист за сите, ќе имаат работа, а сите ќе видиме инстантен ќар. Крајно, ако ја решиме економијата се друго ќе си дојде во ред.