Volsebna stapica

Vo bliskoto minato makedonskata ekonomija se naogjase vo volsebna stapica vo koja ima „svajcarska” monetarna stabilnost za smetka na anemicen rast i razvoj. So drugi zborovi, nivnite visocestva-inflacijata i denarot ni bea najgolemi aduti, iako projdoa niz sito i reseto. Sprotivno, nasite gubitnici-izvozot i nevrabotenosta, konstantno razocaruvaa. Na nekoj nacin, korenite postojat no stebloto nikako da nikne nad zemja. Vo poslednata godina se cini deka mnogu nesta se promenija. Zaradi zgolemenata globalna potrosuvacka na zemjite vo razvoj od edna strana, i na ekspanzivnite pro-biznis merki na Vladata na DPMNE od druga, nastana debalans na treto-ligaskiot makedonski ekonomski mehanizam. Imeno, inflacijata se vzesti dodeka rastot na BDP konecno dozivuva brojki kakvi sto posakuvame. Vo isto vreme, Misijata na MMF veke ne postoi kako dezuren krivec za sostojbata na makedonckite raboti. Konecno, od Vladata se najavuvaat i seriozni investicii vo javnata infrastruktura. Dali ke dojdeme do vistinskata formula za da se izvadime od stapicata? Ekonomijata, toa sme nie. Taka, zbirot na nasiot kolektiven porast ke znaci razvoj na standardot na ziveenje. Sepak, vo taa ravenka, na dolg rok, glavna varijabla se kompaniite. Istite zasluzuvaat mega vnimanie posveteno na edno i edinstveno prasanje - kako nasata prosecna kompanija ‘Mediana’ ke go raste profitot i prometot nad 20% na godisno nivo, sekoja godina, za da go fatime svetot? Mediana ja definiram kako kompanija so sredna vrednost ili golemina izvedena od zbirot na site kompanii vo drzavata podelena so brojot na kompanii. Postojat pet nacini vrz osnova na koi moze da raste profitot na edna kompanija, i toa, da zgolemi prodazba na veke postojnite proizvodi, da zgolemi prodazba na novi pazari i proizvodi, da zgolemi cena, da namali trosoci, i da revitalizira ili zatvori nerentabilni delovi. Od niv, za stabilen iden rast vo Makedonija od osobeno znacenje se ekspanzijata na Mediana vo novi drzavi, nejzinoto fanaticno kastrenje i kontrola vrz trosocite, i otsekuvanje na neprofitnite edinici. Poslednite dva faktori se mnogu bolni i cestopati ostanuvaat za nekoi podobri vreminja. Redica na firmi vo post-privatizacijata vo Makedonija se posvetija na samite sebe si, na teskotijata na vremeto sto gi zafati, a potpolno zaboravija na vitalnosta na organizmot i na pazarot. Nekoi od niv seuste imaat prostor za popraven. Na primer, ZIK Pelagonija, Stopanska Banka Bitola, Teteks i Zito Vardar. Site se vo kolku-tolku dominantna domasna sopstvenost i pod kontrola na originalniot menadzerski tim od privatizacijata. Kako kocnica za stabilen i rastecki profit, koj poveke, a koj pomalku, prvo ima tovar na visok na rabotna sila, a vtoro rabotat so nekoi kapaciteti koi se neprofitabilni. Vo vreme na globalizacijata, izgubena e bitkata za socuvuvanje na socijalen mir manifestiran preku neodlucnosta za otpustanje na rabotna sila. Toa e sindrom na covek bolen od rak koj veruva deka bolesta ke se izleci sama od sebe. Ne e taka. Nesrekata e dotolku pogolema zaradi toa sto vo vodenjeto na biznis e mnogu polesno da se otstrani edna umiracka kelija otkolku kaj covekot. Prasanjeto e koj ke go napravi secenjeto? Vo primerot na Makedonski Telekomunikacii, Zito Luks i sega na Mlekara Bitola toa ke bide stranskiot menaxer. Zatoa, domasnite kompanii nemaat drug izbor osven prifakanje na najcistata forma na kapitalizam, se razbira vo ramki na zakonite i regulativata. Zdravo e razmisluvanjeto “Jas si go cistam samo sopstveniot dvor, i taka i pomagam na drzavata”. Sebicnosta, vo pozitivna smisla na zborot, ke donese novi profiti, i iden rast i razvoj. Gospoda menaxeri, ne se plasete! Vo opisot na vaseto rabotno mesto e zadacata da gi prevzemete site aktivnosti nasoceni kon maksimiziranje na vrednosta na zarabotka na akcionerite. Zatoa, otpustete gi nesposobnite ili nepotrebnite. Proglasete tehnoloski visok. Prodajte go pogonot sto vi nosi zagubi. Fokusirajte se na ona sto go znaete i sto e srceto na vasiot biznis. Beskrupulozno barajte go rastot na produktivnosta, profitot i prometot vo vasata organizacija. Duri i ako nemate dobar razvoen plan za ovoj milenium, kako vo primerot na Mlekara Bitola, togas prodajte ja kompanijata. Vo zdrav biznis ekosistem sami od sebe se resavaat preprekite nareceni izvoz i nevrabotenost. Da ne zaboravime deka, na dolg rok, rastot na profitot na kompaniite e klucen parametar za rastot na vrednuvanjeto na kompaniite, izrazeno preku cenata na akciite na berza.

Tekstot e objaven vo Kapital na 3/Oct./2008