Godina na turbulencija

Vo septemvri 2007 godina, na pazarot vo zapadniot svet se objavija memoarite na Alan Greenspan, maestroto na amerikanskata centralna banka i nejzin sef vo poslednite 20 godini, vo knigata “Vremeto na turbulencija” (The Age of Turbulence). Greenspan e poznat po dolgorocnosta na svojata kariera, kako i po toa sto bese na celo na procesot sto dovede do period od edna od najgolemite renesansi i prosperitet na amerikanskata ekonomija. Vo knigata, vo predviduvanjata za idninata na globalnata ekonomija Greenspan dava pesimisticki osvrt na vremeto sto doagja. Imeno, toj veli deka rastot na produktivnosta, pred sé, na amerikanskata ekonomija, ke odi nadolu, na 2% na godisno nivo, od prosekot od 3% postignat od 1995 do 2005 godina. Ponatamu, negoviot strav e deka inflacijata vo SAD ke se zagolemi i do 5 procenti, sto ke dovede do porast na kamatnite stapki. Krajno, toj e zagrizen za site trosoci sto ke proizlezat od odenjeto vo penzija na najmasovnata generacija na amerikanci, t.n. „bejbi-bumeri”, vo brojka od nad 70 milioni lu|e, ili 28% od populacijata na taa zemja vo godinite po 2010. Sumarno, Greenspan gleda golema turbulencija na ekonomijata vo kratkorocna idnina. Kakva e implikacijata za Makedonija za 2008? Vo Makedonija vo godinite sto doagjaat, vo taa prirodna faza na konvergencija kon EU, site nie veruvame deka nasiot standard na ziveenje znacitelno ke se podobri. Proekciite na Vladata vo svojata Makroekonomska politika za 2008 godina se za porast na BDP od 6,0%, iznos na inflacija od 3,0%, bugjetski deficit od -1,5%, porast na izvoz od 8%, porast na trgovskiot deficit na rekordni -26% od BDP, i iznos na stranski direktni investicii od 400 milioni evra. Od tamu, prosperitetot i optimizmot na Makedonija e vo divergencija so onoj na razvieniot svet. No, toa ne e neprirodno, zemajki vo predvid deka nasata ekonomija trgnuva od niska baza i od period na stagnacija. Sepak, treba da imame vo predvid deka vo 2008 godina vo nasata ekonomija ke se slucat golemi skokovi sto ke ne primoraat vo revidiranje na site ocekuvani proektirani brojki. Moeto ocekuvanje za realniot porast na BDP e na nivo od 4,0%, nivoto na inflacija od 4%, a za stranskite investicii na nivo od godinasnoto od 200 milioni evra. Za ilustracija, godinata veke ni pocnuva so ekonomskata depresija povrzana so statusot na Kosovo, i vo taa nasoka ke se izgubi dragoceno vreme od poveke od cetiri meseci na neizvesnost i ekonomska neproduktivnost. Vo istiot period fokusot na osnovniot dvigatel na makedonskoto ekonomsko cudo, Vladata, ke se nasoci na diplomatskata ofanziva povrzana so imeto. Kolku stranski investicii ocekuvame vo prviot kvartal od 2008? Ne mnogu. Sledno, vo april 2008 ke se odrzi samitot na NATO vo Bukurest. Ocekuvam pozitiven odgovor za clenstvo i konsekventna euforija sto ke ne vovlece vo letnite odmori. Paralelno, vo tekot na 2008 godina ke imame tcunami na poskapuvanja na cenite na site proizvodi i uslugi, no osobeno na prehranbenite proizvodi. Za ilustracija, cenite na pcenicata i na pcenkata vo 2007 godina se pogolemi za nad 50% od nivnata sredna vrednost vo 2006 godina. Istotaka, cenata na naftata i na cinenjeto na proizvodstvo na energija ke ostanat na visoko nivo. Kako rezultat, bugjetot na familiite ke bide pod golem negativen pritisok. Kompaniite, od druga strana, kako i sekogas vo Makedonija, vo situacija na zgolemeni vlezni trosoci ke udrat po platite na vrabotenite za da ja odrzuvaat profitabilnosta. Ravojot na nastanite ke proizvede pritisok vrz inflacijata. A bankite, pak, ke go odrzuvaat konzervativniot nacin na plasman na krediti so zgolemeni realni kamatni stapki, sto ke donese nespektakularen porast na kreditiranjeto na naselenieto. Zatoa, logikata za planiranite zgolemuvanja na aktivnosta na gragjanite vo ekonomijata preku izrazena zgolemena licna potrosuvacka, a so toa i proektiraniot porast na BDP od 6% ke bide pod golem udar. Da ne zaboravime, osnoven dvigatel na ovogodinesniot predviden porast na BDP se licnata potrosuvacka i stranskite direktni investicii so nad 70% zasluga za porastot na BDP. Krajno, rakot na makedonskata ekonomija-trgovskiot deficit, iako planiran na najvisoko nivo vo poslednite godini, dopolnitelno ke raste. Srekna nova godina!

Tekstot e objaven vo Forum Magazin na 28/12/07