Грчка салата

Речиси секое одење во супермаркет, преку викенд, ми дава насмевка на лицето и ме поттикнува да размислувам за силата на аргументите наспротив аргументот на силата. Имено, во делот посветен за млеко и млечни производи, на пример во Рамстор, се наоѓа специфичен вид на бело сирење со бренд - „Даниш вајт” (Danish White). Истото е направено од кравјо млеко, е пастеризирано, и има добар вкус. Секогаш сум се прашувал зарем е возможно да има простор на пазарите ширум светот за извоз на така генеричен производ како белото сирење? Одговорот е да! Но, посуштински, историјата на овој бренд на некој начин нас не врзува со дебатата околу нашиот идентитет и име наспротив правилата за игра и рововската борба низ ЕУ институциите. А „тој што не ја знае историјата е преколнат за да ја повтори”, како што вели филозофот Џорџ Сантајана.
Историски, од памтивек белото сирење е дел од менито за исхрана на просторот на Балканот. Во Грција во текот на 19-от век се позајмува зборот „фета”, што значи „парче” на италијански јазик, како дескрипција на белото сирење во солен раствор. Истото може да се изработи од овчо, кравјо или козјо млеко. Но, на грчкиот пазар се преферира белото сирење изработено од овчо или мешано со козјо млеко. Во текот на шеесетите години на минатиот век, во екот на економскиот бум на територијата на западна Европа во Данска, Германија, Холандија и Франција, почнува индустриско производството на т.н. фета бело сирење од кравјо млеко. Овој производ си завзема свое место под сонцето на тие пазари и дополнително се извезува ширум светот од одредени производители како на пример Арла од Данска. Понатаму, во 1988 година Грција го стандардизира и специфицира начинот на производство на т.н. фета бело сирење-на традиционален метод со овчо и козјо млеко. Додека во 1994 година Грција донесува закон за заштита на фетата како изворен производ со географско потекло. Истиот закон бил предуслов за поднесување на барање за заштита на името „фета” под закрилото на регулацијата ЕУ 2081/92. Оваа регулација третира специфики од материјата на индустриска сопственост во делот на ПГИ-заштитени географски именки(грапа, узо, шампањ) и ПДО-заштитени називи на потекло(пршуто ди Парма). Идејата позади давањето на вакви заштити е со две цели, и тоа, прво да се заштитат производителите и производите од нелојална конкуренција, и второ да се заштитат потрошувачите од внесување на елементи на заблуда. Така, Грција во деведесетите го забранува увозот на спакуваното сирење со бренд „Даниш фета”, и бара од грчкиот импортер и данскиот производител да го сменат името на тој производ. Иако, Грција до тогаш не само што дозволува употреба на генерично име фета ширум Европа, туку, таа дозволува увоз на истиот производ на сопствената територија. Во тој случај, дури Грчките власти и даваат предлог за сложено име со географска одредница под кое ќе може да се продава: Бело Сирење во Солен Раствор Произведено во Данска од Пастеризирано Кравјо Млеко (БСССПДПКМ). Од гледна точка на Данците, овој потег е во спротивност на членовите 28 и 30 од ЕУ правото за конкуренција. На тој начин се покренува парница со Грција од една страна и производителите на фета бело сирење од Данска, Франција, Велика Британија и Германија, од друга страна, преку свои правни претставници, низ институциите на ЕУ. Сржта на спорот бил дали „фета” е генеричен назив или пак е ПДО(заштитен назив на потекло)? Дали Грција има ексклузивно право над името Фета или не? Од аспект на правото, за да се докаже дали името е генерично или не, е потребно да се гледа состојбата во земјите членки поединечно и историски, начинот на кој домашните потрошувачи го перцепираат името, колку количински се конзумира фета во секоја земја и релевантните национални и ЕУ закони. Како дел од аргументите на Грција во спорот за Фета, е тоа дека ова име е дел од културно-историското наследство на Грција и дека на територијата на ЕУ, Грција конзумира највеќе и тоа 10кг/жител наспротив 0,1кг/жител во другите земји членки. Без да се навлегува во деталите на долгорочниот процес, од овој случај е евидентно дека Европската комисија застанува целосно позади оваа иницијатива на Грција, наспротив неколку противречни правни одлуки. Крајно, Европскиот суд на правдата во 2005 година пресудува во корист на Грција, а заклучно со крајот на 2007 година само Грција може да го користи тоа име. Главниот аргумент кој ја добил битката е дека „фета” експлицитно и имплицитно произлегува и поврзува за Грчка територија, култура и традиција, и нејзиното комерцијално користење треба да се лимитира само на производителите од Грција. Од таму, времетраењето на овој спор, одвивањето на самиот процес, аргументите позади барањата, како и крајниот исход, даваат извонреден материјал за изучување со цел да се појаснат очекувањата и позициите на македонската страна во спорот со името.