Македонија ќе ја спаси збор со 4 букви

Минатата недела во Сингапур, градот-држава, се оддржа редовната годишна конференција за инвестирање на пазарите на капитал во организација на ЦФА Институт(CFA Institute). Бев еден од повеќе од 1500 делегати од целиот свет. Во интензивната дебата за состојбите и перспективите на денешниот финансиски свет, државниот врв на Сингапур на еден самоуверен начин не убедуваше дека Југоисточна Азија во следниот период од 10 години ќе продолжи со забрзаниот раст и развој и тоа меѓудругото ќе го должи на одлучноста на лидерите на АСЕАН земјите(10 земји во регионот без Кина, САД, и Австралија) да ги решаваат меѓусебните проблеми со цел обезбедување на подобар животен стандард на своите граѓани, а не да ги користат истите за дополнително да си ја зацврстат својата 'Мажино' линија. Југоисточна Азија денеска е најбрзо растечкиот економски регион во светот. Значителен број на луѓе во тој регион во период од неколку декади се поместени од работ на сиромаштијата до позиција на сериозна средна класа што е спремна да ги абсоробира сите благодети на денешниот модерен свет (свој дом, врвно образовние, заштеди, екстра приход за благ луксуз).
Таму, волшебната спирала на создавање на богатството врти нагоре.
Во таква консталација на работите, неминовно е човек да се запраша како сето тоа го прават тие луѓе? И одговорот според мене не е близината до Кина.

Прв пат одам во Азија и среќен сум што тоа го направив преку Сингапур. За споредба, Сингапур според стандард на живеење на жител е нешто под Швајцарија а нешто над САД. Но, се поклонуваме и ја симнуваме капата кога ќе се запознаеме со фактот дека Сингапур е самостојна држава само од 1965 година. Иако има многу разлики, сакам нашата Македонија да ја споредувам со најдобрите. Зарем ние не сме способни да направиме вистинска преродба? Со цел да влезам во срцето на успехот на Сингапур меѓу многубројните истражувања на лице место ја прочитав и биографијата на основачот и авторитарниот лидер Ли Куан Ју.

Сингапур направил фокус на стратегија за развој преку привлекување на странски инвестиции со ниски даноци, зацврствување на чувството за нација, благ патриотизам, мултиетничност, нулта корупција, врвно образование, ред и поредок. Ли Куан Ју воспоставил една многу едноставна мисија: "Сингапур мора да биде подобар од сите свои комшии." Мора да има чист воздух и околина, сплотен мулти-етнички живот без толеранција за гетоизација и сегрегација, средена инфраструктура, гостопримство, правна и фер држава, да се збори интернационалниот-Англиски јазик како мајчин, луѓето да се културни и да го почитуваат јавниот ред и мир, децата да учат од најдобрите и во обемни количини, лидерите да не се корумпирани... Развој на врвна инфраструктура(меѓу најдобра во светот), логистика преку најдобри услови за бродски и авионски транспорт(втор најголем транспортен центар во свет), финансиска оаза за регионот(Луксембург во Азија), туризам од светски рамки(трет најфреквентен конгресен центар во свет).  Сето горенаведено е реалност и е постигнато во еден систем со авторитарен акцент и благо намалување на демократските права на населението.

Сингапур како држава и стратегијата за развој на Сингапур влече многу паралели со Р. Македонија. Во 1965 година Сингапур била уништена економија и место со влошени меѓуетнички односи помеѓу мнозинското и муслиманското население. Дополнително, кога ќе ги прочитаме основните визии на Ли Куан Ју, неминовно е да го споредиме со оние на Никола Груевски. Во многу нешта се совпаѓаат.  Сепак, во голем дел реализацијата на терен се разликува. Кај нас, и покрај позитивните резултати во еден дел од формулата на Сингапур, работите стојат во место заради непостоечките цели во другиот дел. На пример, визијата за развој на Македонија никој од нашите лидери до ден денеска ја нема артикулирано на вистински начин пред нас-народот. Корупцијата е видна и фрапантна. Поделеноста на општеството по сите линии на наши и ваши е огромна. Чувството за ред и поредок, правна држава, е на минимум. Скопје и Македонија се дават во ѓубре и нечистотија. Модерната инфраструктура ја нема. Образованието е без основни услови за работа по модерни светски стандарди. Сингапур го држи одговорот за нашата татковина!

Крајно, Сингапур и земјите од АСЕАН регионот веруваат дека нивните разлики ги прават поблиски и решавањето на истите е единствен начин за подобар живот.  За нив големината на пазарот е основен параметар во равенката за зголемување на бруто домашниот производ. Затоа, тие велат дека имаат над илјада АСЕАН состаноци годишно на високо државно ниво, и кога имаат проблем се вртат кон волшебниот збор со 4 букви: ГОЛФ! Многу е полесно да се најде решение ако за тоа се има волја но и начин за да се скрши мразот, на пример преку игра на светски голф терен во нашиот Охрид.

Резултати од работењето на пензиските фондови

2012 година заврши со најдобар резултат на задолжителниот пензиски фонд од почетокот на пензиската реформата во 2006 год. до денеска, 7 годишен период, иако во текот на годината се проткајаа исклучителни негативни влијанија врз реформираниот пензиски систем со реперкусии на долг рок.

Здолжителниот пензиски фонд во текот на 2012 година оствари добивка од над 15 милиони евра за сметка и во име на членовите. За овој период, сметководствената единица на задолжителниот фонд (КБ Прв отворен задолжителен пензиски фонд-Скопје) како основно мерило за успехот на фондот порасна од 13,00000 на 01.01.2012 до износ од 130,697013 на 31.12.2012.  Целта на пензискиот фонд дефинирана во нашите акти е приносот на годишно ниво да биде за 2 процентни поени  поголем од просечната годишна инфлација. Тука повторно сме подобри од реперот. Инфлацијата во просек за последните 7 години изнесува %, додека приносот во просек на годишно ниво за последните 7 години изнесува %. Доброволниот пензиски фонд исто така оствари позитивен резултат.

Во контраст, добрата слика за реформираниот пензиски систем беше избледена со неочекуваната одлука на Министерството за финансии на почетокот на годината да спроведе законски измени со рестрикции во можностите за инвестирање на средствата на пензиските фондови. Имено, Министерството без дебата и нетранспарентно директно се вмеша во дизајнот на еден клучен дел од системот: принципот на диверзификација. Се забрани вложување во обврзниците на нашата држава во странство за да се добие директен инфлукс на свежи пари во економијата на краток рок, токму во текот на 2012 година. Тоа е избрзана акција со долгорочни негативни влијанија врз домашниот долг, пензискиот систем и пазарот на капитал. За среќа, реализацијата на оваа идеја во реалност се случи во поволен период од годината во месец август и септември и не доведе до огромни штети врз заштедите на членовите.

Во 2012 година домашната економија остана без раст, а индексот на Македонската берза беше еден од најслабите во светот и оствари негатива од -13%. Каматните стапки во домашната економија рапидно се намалија од 5,5% на почетокот на ниво од 4,75% за петгодишен државен долг на крајот од годината. Во исто време, пазарите на капитал во Европа и светот во втората половина на годината се стабилизираа и имаа квалитетен пораст. Најголем фактор за позитивниот принос на пензиските фондови со кои управува Друштвото е одлучноста на Европската централна банка(ЕЦБ), изразена преку нејзиниот претседател Марио Драги, да интервенира на пазарите на капитал во Европа. На конференција за инвестирање во Лондон на 26 јули, 2012 година за време на својот говор тој ќе изјави: "Within our mandate, the ECB is ready to do whatever it takes to preserve the euro. And believe me, it will be enough,". Пазарите го прифатија овој став на ЕЦБ како реален и со тоа голем дел од ризикот врз Европа беше психолошки елиминиран. Така, Германскиот берзански индекс-DAX, кој ја отсликува состојбата на германската извозна економија порасна за цели 30% во 2012 година. Како резултат на тој процес, речиси сите хартии од вредност во Европа и САД, без разлика дали се сопственички (акции) или должнички(обврзници), претрпеа зголемување на цената. Задолжителниот пензиски фонд со кој управува Друштвото во тој период имаше над 20% од активата инвестирано во странски акции. 

Резултатот и работењето на Друштвото во 2012 година директно го тестираше процесот на диверзифицирање на портфолиото на инвестиции на фондот во повеќе столбови на сигурност. Тестот е успешен. И покрај негативниот принос на домашните акции, и негативното влијание на законската интервенција врз приносот на македонските евро-обврзници, сепак резултатот е многу добар. На тој начин се потврдува како успешна нашата определба кон внимателно распределено портфолио на инвестиции во повеќе кошнички.  Како доброто вино, така и резултатот на пензискиот фонд се подготвува и крои на долг рок. Стратешки сакаме да ги искористиме можностите во рамки на законот и да ги вмешаме квалитетот на сигурноста на обврзниците со можноста за заработка преку вкупниот принос (дивиденда плус капитални добивки) на акциите. Веруваме во моќта на акциите, дома и во странство, како генератор на позитивен принос на долг рок со нужна доза на респект кон нашиот клиент и нејзината толеранција за ризик. Инвестирањето во акции го правиме на пасивен начин и според принципот на широка диверзификација и ниски трошоци. Тој начин на инвестирање е препорачан и од реномираните светски инвеститори со долгогодишно искуство како Ворен Бафет, Џак Богл, и Давид Свенсен. Земајќи ги сите околности и ограничувања во самиот систем и економијата овој пристап кон инвестирањето ќе донесе позитивен резултат на долг рок. Нашата задача останува да  бидеме лидер и да се стремиме со голем напор и паметна работа да им обезбедиме на Македонските граѓани повеќе пари за во пензија. Јас ви ветувам дека  тимот на КБ Прво безрезервно ќе продолжи да биде разумен, енергичен, пргав, непокорлив, и да ги бара сите разумни можности за да го зголемиме приносот на пензискиот фонд со превземање на прифатлив ризик преку светски докажани техники. 

Искрено, 

Јанко Тренкоски

Генерален директор на КБ Прво пензиско друштво АД Скопје.

Инвестирање на средствата на пензиските фондови

ТРКАЛЕЗНА МАСА ВО ОРГАНИЗАЦИЈА НА

АСОЦИЈАЦИЈА НА ДРУШТВА ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ПРИВАТНИ ПЕНЗИСКИ ФОНДОВИ

Скопски Саем Конгресен центар/Дипломатик  сала 11.00-13.00 часот, 5.12.2012

ТЕМА: „СОСТОЈБИ И ПЕРСПЕКТИВИ НА РЕФОРМИРАНИОТ ПЕНЗИСКИ СИСТЕМ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА"

Инвестирање на средствата на пензиските фондови

Јанко Тренкоски – Генерален директор на КБ Прво Пензиско Друштво АД Скопје

I Дел – Големата слика

Денеска симболично одбележуваме 10 години од носењето на законите поврзани со реформата на пензискиот систем во Република Македонија. (1) Во тој контекст убаво е да се потсетиме зошто законодавецот се зафати со реформи? (2) И, зошто токму овој тип на реформа, позната како тростолбен пензиски систем? Тоа се стратешки работи. Во вториот дел на мојата дискусија ќе преминам на практични подточки.

Знаеме дека одговорот на првото прашање е стандарден речиси за секоја земја, а тоа е: зголемениот животен век на населението нанесува огромен удар врз солидарниот пензиски систем и тој како таков мора да се реорганизира за да имаме одржлива и фер износ на пензија за достоинствен живот. Дополнително, за разлика од развиените земји, имаме товар на низок стандард на живеење, мал сооднос помеѓу број на вработени наспроти број на пензионери, и сл.

Во контекст на мојата тема, а тоа е “Инвестирањето на средствата на пензиските фондови”, сметам дека одговорот на второто прашање, е од инзвонредно битен карактер. Имено, РМ во 2002 година со носење на ЗЗКФПО одлучи да се приклучи на еден мал број на земји кои навистина сакаа да внесат “реформа” во пензискиот систем. Да нагласам, станува збор за реформа што дури и една Америка(САД), не беше доволно спремна или можеби смела да ја спроведе, а да не кажам за Словенија, Србија, Чешка, и земјите од развиена Европа.

Во нашата реформа, според мене, кога станува збор за инвестирањето на средствата клучна е основната претпоставка, флоскула или како сакате: “капитално финансирано”. Што тоа значи?  Капитално финансирано?

Да одговорам: просто кажано, капиталот што најголем број од членовите на фондовите го вложуваат на редовна месечна основа треба да се размножува и на крај на работниот век да им даде достоинствена пензија, но и поголем дел од пензијата. Во пензиски жаргон: ако заменската стапка е 80% тогаш станува збор за речиси 2/3 од износот на пензијата-доаѓа од капитално финансираниот столб(вториот помал дел 1/3 доаѓа од првиот столб или 30% заменска стапка).

Ќе потенцирам дека зборот “размножи”, или “придонесите вложени на индивидуалната пензиска сметка се инвестираат и акумулираат заедно со остварениот принос”  е претпоставка! Колку добро се размножи? Што ако не?

Тука избирам повторно да се вратам на прашањето од почетокот на мојата дискусија(Зошто токму овој тип на систем?), и во тој дел има повторно клучна премиса, а тоа е: теоријата на Финансиите/Економијата, не учи дека постојат два несоборливи долгорочни принципи: (1) Акциите како класа на инструмент на долг рок носат поголем принос(богатство) од обврзниците, и (2) диверзификација на средствата, народски кажано ставање на јајцата во неколку кошнички, носи намален ризик и стабилен раст на парите, повторно на долг рок.

Дали вие, тука присутни, верувате во овие принципи? Дали јавноста верува во овие принципи? Дали законодавната и извршна власт верува во овие принципи, поврзани со пензиската реформа?

Одговорот треба да биде: ДА! Бидејќи тоа е основата на “капитално финансирано”.

Сепак, во интерес на отворање на дискусија за системот, сметам дека е од исклучителна важност за понатамошен развој на нашиот реформиран систем сите ние-активни учесници, да се навраќаме на ова клучно прашање. Дополнително, сакам да кажам дека денеска во светот на финансиите, од Харвард до Стенфорд, од Њу Јорк до Шангај, Токио, се води жолчна дебата дали оваа, сега и наша општо прифатена “Финансиската теорија” држи вода? Некој ќе каже дека “Светот се смени. Очекуваниот принос на акциите денеска, нема да биде таков како што бил во минатото! Акциите како класа на инструмент се мртви! Гледајте што се случи за изминатата декада! Диверзификацијата не функционираше во екот на кризата во 2008, кога беше најпотребна!...”

II Дел – Статистика и вложување на средствата

Факти:

-          Задолжителните пензиски фондови заклучно со 31.10.2012 имаат акумулирано 330 милиони евра(4,4% од БДП) за 318.801 членови

-          Доброволните имаат 2,8 милиони евра за 14.938 членови

-          Просечниот 3-годишен принос за задолжителните фондови е 6,30% со 31.10.2012

-          Просечен годишен принос од почетокот на постоење на задолжителните фондови до денеска е: 5%;

-          Доброволните фондови имаат просечен годишен принос од почетокот во 2009 до денеска: 5,7%;

-          Просечната годишна инфлација за периодот од 2006 година до денеска е: 3%

-          Реалниот годишен принос е 2%. Кај доброволните фондови е 3%.

За во иднина, сметам дека треба да прифатиме општ консензус во јавноста за очекуван иден годишен принос. Дали тоа ќе биде 2% над инфлација за задолжителните и 3% за доброволните фондови или нешто друго? Тоа мерење на успехот на инвестирањето со претходно одреден параметар ќе допринесе до поголема транспарентност и знаење за системот.

-          Во 2018 година, за 5 години, средствата на задолжителните пензиски фондови ќе достигнат 1 милијарда евра и ќе бидат приближно во износ од 10% од БДП.

Алокација по група на инструменти е следната:

-          Државни обврзници,

-          Депозити во банки,

-          Акции во странство(директно во акции или преку пасивни индексни инвестициски фондови) и

-          Акции дома.

Кој е најдобриот сооднос? Кој е нашиот профил на просечен член?

Согласно условите на пазарот процентот на алокација во овие групи на инструменти варира од 2006 до денеска. Во овој дел има вградени искуства кај пензиските друштва и истото ќе допринесе да се искористат научените грешки(пр. волатилност на домашни акции, постоење на пазарен балон во 2008, мала ликвидност, рејтингот А на држава не значи гаранција како што не учеше теоријата, намалување на каматни стапки, и сл.).

Инвестирањето на средствата е исклучително важен елемент во оценката за успешност на реформираниот систем. Нашиот систем во овој дел има повеќе специфичности.

Во реформираниот пензиски систем во РМ средствата се инвестираат на принцип на ДЦ(defined contribution)-дефинирана уплата од придонеси од страна на членовите, што по дефиниција значи дека ризикот од инвестирање на средствата целосно е на грб на членовите. Ова е многу моќна системска претпоставка, исто така. Замислете, приватните пензиски друштва се одговорни за инвестирање на средствата но не и за успехот на тоа инвестирање? Зошто? Зарем не треба да ги натераме да гарантираат со својот капитал дека ќе остварат одреден минимален гарантиран принос?

Моето мислење, иако признавам обоено, е дека системот е добар во овој дел. Погледнете ја Словенија, каде што има гарантиран минимален принос, и ќе видете дека во такво сценарио речиси и да нема принос. Јас, со капата на член на пензиски фонд, би ја избрал македонската солуција.

Следно, имаме огромен број на членови а само една опција или избор за алокација на средствата! Како да се усогласат потребите на толку многу луѓе со само еден избор? Воведувањето на мултифондови е можен одговор. 

Следно, пензиските фондови се едни од најактивните инвеститори на домашната берза. Само за илустрација, за 2012 година 10% од прометот со акции на Македонската берза го носат пензиските фондови. Дополнително, тој процент расте ако се вклучат и обврзниците.

Мое мислење е дека инвестирањето на пензиските фондови на домашната берза на хартии од вредност е реална за условите поставени во системот. Да не заборавиме дека најголемиот пад на приносот на пензиските фондови во 2008 година е директно поврзан со инвестирањето во домашни акции. Дали е потребно, како во Хрватска, да се зголемат лимитите во однос на максималниот процент на сопственост на фондот во една компанија од 10% со што активно ќе се вклучиме во надзорот на компаниите? Што станува со транспарентноста и одговорноста на менаџментот на компаниите кои котираат?

Следно, инвестирањето во државни обврзници или хартии од вредност издадени од Република Македонија е стандардна и нормална работа за сите пензиски фондови во светот. Но, прашање е кој е оптималниот износ во проценти, пр. 50% или 65%, во оваа класа на инструменти а во исто време да се задоволи принципот на диверзификација? Мое мислење е дека овој процент е добро да се држи до 50% на долг рок.

Следно, можноста за диверзификација. Пензиските фондови во состојбата денеска немаат инвестирано во следните класи на инструменти кои се возможни согласно законот:

-          корпоративни обврзници во РМ

-          локални обврзници (издадени од локална самоуправа)

-          корпоративни обврзници во странство

-          приватни фондови во РМ.

Зошто?

Дополнително, дали дојде време да се разговара за отворање на можноста за инвестирање на дел од средствата во инфраструктура, недвижнини, берзански стоки?

Пензиските друштва сакаат да ги инвестираат парите на членовите во профитабилни и сигурни нови развојни проекти во Р. Македонија! Се разбира битен е соодност на добивка и превземен ризик. Убеден сум дека во иднина пензиските фондови ќе инвестираат во Република Македонија и тоа во домашна инфраструктура, недвижности, докапитализација на компании кои котираат на Берза.

Да потсетам, за нешто повеќе од 5 години, во 2018 година, ќе има акумулирано над 1 милијарда евра во системот. Живееме во динамичен свет. Затоа, потребно е континуирано следење и прилагодување на дел од законската регулатива за условите на инвестирање на средствата на фондовите да соодветствуваат со реалната понуда на пазарот и потребите на членовите.

Да заклучам, инвестирањето на средствата на пензиските фондови е можеби најбитна алка во реформираниот пензиски систем. Досегашните приноси на пензиските фондови, и покрај кризата од 2008 година, се во опсег на очекуваното. Успехот не е гарантиран, но знаењето кое постои во системот, како и слухот за потребите за одредени прилагодувања на системот, кој е присутен кај сите страни-денеска присутни, допринесува да имаме позитивни очекувања за просечниот принос во иднина! Денеска живееме во време кога се случува рецесија кај нас и во светот(5 години од 7 г. постоење на системот сме во рецесија), но треба да се очекува дека ќе дојде нов економски циклус на експанзија. Таа експанзија на глобалната економија надополнета со зголемен раст на БДП на македонската економија (ефектот на реформи, зголемена продуктивност, иновативност) може да допринесе да добиеме исклучително добри резултати во иднина. 

Црното стана бело

Изминатиот викенд Министерот за Труд и Социјална Политика Спиро Ристовски објави дека “Предвремената продажба на евро обврзницата не доведе до намалување на вредноста на портфолијата на двата пензиски фонда. Напротив, евидентен е дополнителен принос на индивидуалните сметки на членовите на вториот пензиски фонд, односно членовите ќе имаат повеќе средства на личните индивидуални сметки”.

Ова е класично дело на изолирање на дел од фактите за користење во сопствен интерес без да се гледа целата слика. Крстете го пропаганда, манипулација, што и да е.

Проблемот на овие изјави е во тоа што кога ќе се земат сите работи заедно епизодата за продажбата на евро-обврзницата нанесе целосно нарушување на основните претпоставки на реформираниот пензиски систем, нарушување на принципите на слобода на избор и пазарната економија, и директни и реализирани загуби на идни добивки од денешни 2,5 милиони евра распределени, некому повеќе некому помалку, на повеќе од 300.000 членови на системот. Точка!

Крајно, црн хумор, ако оваа логика на Министерот функционира во реалноста, по дедукција тогаш и физичкото отстрелување на маса невработени лица во земјата би се водел како успешен чекор во борбата за намалување на невработеноста. 

Нејсе, како што црното не може да биде бело, така и загубата неможе да биде добивка.

Должничка папазјанија

Премиерот беше низ светот(САД) и по враќањето дома во неделата објави дека ќе го врати внатрешниот долг со нови задолжувања.
Браво. Како му текна? Брилијантен потег. Американците се добар учител за како можеш да се зајмиш и да профитираш.

Интересно е да се каже дека во изминатата година дена, како што ми посочи еден мој колега, може реално да се каже дека секој просечен член на приватните пензиски фондови и позајмил на Владата(Буџетот) ни помалку ни повеќе туку 500 евра. Тоа е ново нето задолжување во билансите на државата. Бројот на членови е околку 300.000, а износот на средства е 150 милиони евра. Повеќе од 2% од БДП!? Тој износ ќе расте до 225 милиони заклучно со крај на јануари 2013 година.

Оттука може да се изведе дека членовите на приватните пензиски фондови и зајмат пари на Владата, за таа да го врати долгот кон фирмите, за тие да продолжат да работат. Во ваква спирала на работите, нешто не држи вода.  Членовите на пензиските фондови дури и се жртвуваат за благосостојбата во "милата наша" бидејќи(по тивко виткање на нивната рака од страна на Владата), се откажуваат од заработки со 7% камата во странство за да ги вратат парите за својата пензија дома и да ги вложат во Државни обврзници со 5,5%.

Си велам, што би било ако и отидеш на жена ти, и да и кажеш: "Жено, јас бев низ светот изминатата недела, и ми стана јасно што е решение на нашиот проблем. Јас предлагам да се задолжиме дополнително и да тераме така." Мислам дека ќе добиеш бокс во фаца, во најмала рака.

Cavaet Emptor.

За подобро утре

- Направи тим на Обвинители (млади, етични, паметни, агресивни, амбициозни) со отворен мандат да ги разрешат сите коруптивни зделки
- Нулта-толеранција за криминал и корупција
- Ред и поредок
- Посебен третман за сите извозници
- Промоција на Субституција на увоз со субвенции (увоз на храна и енергија)
- Долгорочен договор со Албанците
- Приватизирај се повеќе од Државните Компании(Пошта, Телеком, Поштенска Банка)
- Покачи плати на луѓе во јавна администрација и високи функции
- Порект за департизација на јавна администрација
- Намалување на процедури и давачки
- Јако јавно здравство
- Администрација што служи(вадење на лични документи е под секоја чест)
- Дозвола за работа на ХТВ2, НОВА, РТЛ ХР, РТС1, Српски Пинк до момент кога ќе се направи јавен тендер за влегување на ПОП ТВ и/или РТЛ во МК
- Градење на железничка и патна инфраструктура
- Државен проект за изградба на нови Хидро-централи на период од 10 год.

Summer 2012

Presa di Finika, Finike-Turkey
Ljubljana-Slovenia
Bologna, Florence, Tuscany,Venice-Italy
Pag-Croatia
Zadar-Croatia
Belgrade-Serbia
Halkidiki-Greece
Soča, Bovec-Slovenia