Квалитетна фискална стимулација е дел од одговорот

Минатиот викенд на состанокот на моќниците на ЕУ во Берлин, посветен на глобалната криза, се потврди фактот дека Источна Европа е во пламен и се понудија планови за спас. Имено, Европските лидери изјавија дека ММФ-Меѓународниот монетарен фонд, ќе ги зголеми ресурсите за помош економските кризни жаришта на износ од 500 милијарди долари. Намалувањето на економскиот обем предизвикува лоши ефекти во однос на стабилноста на курсовите на националните валути, на можноста да се враќаат долговите, и се разбира на екомскиот раст воопшто. Прашањето што ги грижи светските финансиери е како и дали ќе може да се рефинансираат овие кредити во Источна Европа без помош на трета страна од типот на ММФ или богата земја членка на ЕУ. Сите клучни економски показатели наведуваат на претпоставка за лошо сценарио. На пример, во последните шест месеци економиите на Романија, Чешка, Полска, и Унгарија имаат девалвација од над 20% на националната валута во однос на доларот. Тоа е предизвикано од падот на извозот преку падот на индустриското производство пред се, како и од одливот на капитал. Така, Литванија и Латвија имаат околу 15% дефицит на тековната сметка за 2008 година, додека Бугарија завршува со енормни над 20%. За споредба, во Македонија дефицитот на тековната сметка е историски најголем за последните години и изнесува околу 14% според најновите податоци. Дополнително, задолженоста во однос на нето надворешниот долг на државите во Источна Европа е на загижувачко ниво. На пример, во Естонија е на 130% во однос на Бруто домашниот производ(БДП), во Летонија е 116%, додека во Романија е на ниво од 40% од БДП. За споредба во Македонија нето надворешниот долг заклучно со 30.09.2008 година изнесува 560 милиони евра, или под 10% од БДП, што е релативно ниско ниво на задолженост. Сите знаеме дека во 2009 година Македонија, како и многу други земји од Источна Европа, ќе биде исправена пред голем притисок врз одржувањето на економската стабилност. Народната Банка го направи своето со подигање на сите рестрикции поврзани со кредитирањето на населението и стопанството. На тој начин, полека но сигурно динамиката на приватниот сектор ќе почне да се задушува. Сведоци сме на секојдневни примери за откажани кредити од страна на банките за малите и средни претпријатија. Така, сигурно ќе дојде до подобрување на лошите бројки во трговската размена со странство, но за сметка на влошување на квалитетот на животот. Од друга страна, Државата пробува да се одбрани од намалување на проектираниот пораст на бруто домашниот производ со активна фискална политика со тековни расходи и капитални инвестиции на ниво кое што не сме го виделе во изминатите години. Всушност, се поставува прашањето дали Македонија треба немо да седи на страна и да го прифати целиот шок од Светската криза со рестриктивни политики како што препорачува ММФ, или пак да проба да се одбрани, колку-толку, со фискални мерки каде што државата со своето трошење ќе го превземе товарот за растот на економијата, како што успешно го направи Кина на два наврата во последниот период, и сега се спроведува во САД. Цената на второто сценарио е дефицит во буџетската сметка, и истото треба да се спроведува и во поголем обем од планираното. Но, во таков развој на настаните дали имаме извори за кредитирање преку кои ќе се финанисра таа дупка? Во овој момент, Министерството за Финансии игра симултанка со домашните извори за задолжување преку непрестано издавање на три месечни записи. Но, тој извор за финансирање очигледно не е доволен. Министерството само во четвртиот квартал од 2008 има искористено речиси 200 милиони евра од своите депозити во Народна банка за да се финансираат најразлични проекти. На почетокот на годината, во Фајненшл тајмс се огласи Томас Мироу, претседателот на ЕБРД (Европската банка за обнова и развој), кој изложи дека тие се спремни да ја подржат Источна Европа во 2009 година во износ од над 7 милијарди евра. Согласно таа политика, пред еден месец се реализираше зделка помеѓу нашата држава и ЕБРД за кредит од 50 милиони евра за развој на патна инфраструкура. Потребен е дополнителен напор од страна на државата за да се финансираат други капитални инвестиции на овој начин, кои ќе имаат ефект на мултипликатор во економијата и ќе ја зголемат конкурентноста на нашата економија на долг рок (проекти во енергетиката). За жал, останува стравот дека партиските интереси се во преден план-изборите во март, и зголемениот буџетски дефицит има големи шанси да заврши во неквалитетни и непродуктивни расходи.