6 коша за инвестирање

Несомнено, денеска сите разговори околу инвестирањето и берзата завршуваат со кревање на рамениците, и повторување на „Je ne sais pas!”, или по нашки-„појма немам каде оди ова! ”. Од друга страна, светот нема да застане со оваа криза како што не застанал и со многу други претходно. Истотака, не треба да се заборави Боб Фарел, ветеран од Вол стрит, кој има публикувано свои 10 заповести за берзите и во една од нив вели: „Што оди прекумерно во една насока нагоре, кога паѓа, ќе оди прекумерно во обратна ! ” Па така, иако пазарите на маргината(frontier markets), како Македонскиот, веќе крвават многу повеќе од развиените пазари, во 2009 година треба да очекуваме некаков баланс или враќање кон средината(mean reversion). Овој процес на упросечување е феномен кој е развиен во теорија на инвестирањето во која главната идеја е дека цените на акциите можат да одат многу нагоре или пак да достигнуваат многу ниски нивоа во еден привремен период, но истите настојуваат да имаат средна цена што е стабилна на долг рок. Од таа гледна точка, експлозијата на нови инвестициски фондови на нашиот Пазар заслужува внимание. Но, каде ќе се инвестираат средствата на овие фондови? Питер Линч е познат по својот огромен успех во оплодувањето на парите на инвестицискиот фонд Фиделити Магелан во осумдесетите години од минатиот век со остварен просечен принос од над 20% на годишно ниво во период од 13 години. Согласно уверувањата на врвни докажани инвеститори во светот како него, за да си ја олесниме работата, компаниите кои котираат на берза можеме и треба да ги класифицираме во шест различни групи: споро-растечки, брзо-растечки, стабилни или крупни ѕверки, потенцијали за пресврт, потценети со сокриени богатства, и циклични кои зависат од циклусот на економијата. Се разбира, за инвеститорот најинтересни се оние компании кои имаат можност да заработат повеќе, побргу, а со тоа и рапидно да се зголеми цената на чинење на нивната акција како хартија од вредност, а такви можат да бидат компании од повеќе од горенаведените шест категории или „кошеви”. Да не заборавиме дека најважен општо-прифатен фактор за вреднување на било што, а со тоа и на акциите, е реалната и стабилна заработка или добивка. Во развиениот свет, се покажува дека на долг рок вредноста на акциите кои претставуваат сопственост во одредена компанија се придвижува кон „реалната цена” која е во корелација со, или значително зависи од, нивото на профитот што одредена компанија го прави од година за година. Оттаму, ако секоја компанија што е во игра на нашата Македонска Берза ја ставаме во еден од тие шест коша, нашиот инвеститорски живот ќе биде многу полесен во однос на проценката за идните профити и развојни планови. Во кој од тие шест коша би ја ставиле Комерцијална Банка? Јас го бирам оној на стабилните, кои по дефиниција растат умерено но сигурно. Тоа се компании со помал ризик кај кои, ако се инвестира во нивните акции, нема можност за збогатување преку ноќ. А што станува со Алкалоид? Алкалоид има шанси да биде во кошот на „брзо-растечките”, земајќи во предвид дека има потенцијал да се развива со над 20% раст во обемот на работа во годините што доаѓаат. Сепак, тоа е предвидување и потенцијално носи ризик на погрешна прогноза. Затоа, ќе треба да ги следиме резултатите на компаниите во иднина за да ги докажеме или измениме тие претпоставки. Од друга страна, Стопанска Банка Битола е компанија која би ја ставил во кошот на „споро-растечки”. За неа, битно е да си ја реши низвесноста и да се продаде што е можно побргу бидејќи ако продолжи со отпорот кон иновации ќе ја изеде конкуренцијата. Понатаму, во кошот на „потенцијалите за пресврт” од непрофитабилни и пропаѓачки во добро стоечки компании можеме да го ставиме Тиквеш, на пример. Во Македонија за оваа група има многу кандидати. Прашањето за нив е дали и на каков начин ќе се трансформираат? Но, ако дојде до позитивна преобразба тогаш инвеститорот треба да биде значително награден. Кошот на македонските компании т.н. „потценети и сокриени богатства” може да се преполни. Според многумина, причината на растот на речиси сите акции на Македонската Берза во 2005, 2006, и до некаде и во 2007 година се должи на проценката дека средствата во книгите на компаниите се прикажани со дисконт, девалвација, и со прикриени профити, недвижнини, залихи и сл. Крајно, „циклични” се акциите на Макстил, АрцелорМиттал, кои зависат од циклусите на светската економија. Кога има бум, како на пример во овој период, тогаш нивниот бизнис драматично расте, но кога има намалување на активностите на глобално ниво, тогаш обемот сериозно им се намалува. Најбитно, потенцијалот на една компанија може да биде фантастичен, но тоа не значи дека цената на една акција во даден момент е на добро ниво за да се купува. Добра компанија не значи и добра акција.